Sistematik Stratejik Planlama (SSP)

Sistematik Stratejik Planlama, bir kuruluşun mevcut durumunu, fırsatlarını, uzun vadeli hedeflerini ve bu hedeflere ulaşmak için uygulayacağı stratejileri tanımlamak için takip edeceği prosedürler düzenidir. 

Sistematik Stratejik Planlamanın amacı işletmenin geleceğe bakmasını sağlamaktır, dolayısıyla ihtiyaçlar ve ortam ile ilgili daha iyi bilinç sağlamak için geleceği etkileme veya geleceğe yönelik proaktif bir pozisyon alma fırsatı tanır; kuruluşun amaçlarının tanımlanmasına ve bunlar üzerine odaklanılmasına yardımcı olur; yönelim, süreklilik ve etkili liderlik duygusu sağlar; herkesi sisteme dahil eder; ve insanlar, programlar ve tahsis edilen kaynaklar için hesaplanabilirlik standartları sağlar. 

Sistematik Stratejik Planlama – Geliştirilmiş Versiyonu, her projenin geçtiği safhalar çerçevesinden, açık planlamaya yönelik adımlar düzeninden ve her stratejik planlama projesinde yer alan temel unsurlardan oluşur. SSP düzeninin her bir kısmındaki veya adımındaki tekniklerin uygulanmasında belirli çalışma formları (kilit doküman ve çıktı formları şeklinde) kullanılır. 

SSP - Safhaları

Her stratejik planlama projesinin dört safhası vardır. Bunlar:

o I. Ön Hazırlık

o II. Genel (Holding) Stratejik Plan(ı)

o III. Detaylı (İşletmeler) Stratejik Planlar(ı)

o IV. Uygulama Planı ve Kontrolü

II. ve III. Safhalarda, planlamacı alternatif stratejik planlara ulaşmak için bir prosedürler modelini izlemektedir.

Holding/büyük işletmelerde planlamacı, genel stratejik planı geliştirmek için, geliştirilmiş SSP versiyonundaki II. Safhayı kullanır. Planlamacı, holdingin/büyük işletmenin her işletmesinin/bölümünün detaylı stratejik planları için, geliştirilmiş versiyonun III. Safhasını tekrarlayabilir veya eğer işletmeler küçük ise bunun yerine sadeleştirilmiş SSP versiyonunu kullanabilir.

SSP - Üç Temel Unsuru

Stratejik planlamanın temel unsurları – dolayısıyla stratejik planlamanın dayanması gereken esaslar-  Rekabet Avantajları, Senaryolar ve Stratejilerdir.

Şekil 1. Stratejik Planlama – Referans Tablosu

SSP – Adımları

Çevre ve İşletme içi Koşulların Analizi – Mevcut Durumun Belirlenmesi

Stratejik planlama sistematiğinin ilk adımı, organizasyonun “neredeyiz?” sorusuna cevap vermesidir. Bu da kapsamlı bir durum analizinin yapılmasını gerektirmektedir.

Durum analizinde esas olarak şu değerlendirmeler yapılır:

o Organizasyonun iç yapısının analizi (organizasyonun görev ve yetkilerinin, performansının, sorunlarının, potansiyellerinin, kurumsal kültürünün, insan kaynaklarının, teknolojik düzeyinin, vb. analizi).

o Çevre analizi (dış koşulların ve organizasyonun faaliyet gösterdiği ortam ile ilgili tarafların - organizasyonun hedef kitlesi ve kuruluş faaliyetlerinden olumlu/olumsuz yönde etkilenenlerin – analizi.)

o Organizasyonun gelecekte karşılaşıp etkilenebileceği gelişmelerin analizi.

Bu değerlendirmeler yapılırken, organizasyonun içinde bulunduğu sektörde/alt sektörde dünyada ve ülkemizdeki genel eğilimler tartışılır.

Durum analizi ve sonrasında, organizasyonun içsel olarak güçlü ve zayıf yönleri ile dışsal etkenlerden kaynaklanan gelişmeler belirlenir.

Durumun Karşılaştırılması ve Rekabet Avantajlarını Belirlemek

Organizasyonun güçlü ve zayıf yönleri, pazarın gelişim etaplarındaki ana hususları, ana rakiplerin kabiliyet ve kaynakları ve sektörün başarı faktörleri ile karşılaştırılarak rekabet avantajları belirlenir.

Senaryo Analizi ve Fırsatları Tanımlamak

İçinde bulunduğunuz veya girmeyi planladığınız iş alanının geleceğine ilişkin değişikliğin nasıl olacağı hakkında tahmin yapılır. Örneğin, müşteri ihtiyaçları ve beklentilerinin gelecekte ne yönde değişeceği ve gelişeceği konusunda bilgi sahibi olunur. 

Öncelikle, çevre analizi sonucunda ortaya çıkacak eğilimlerin, sektör için oluşturabileceği senaryolar belirlenmelidir, yani geleceğe dair alternatif senaryolar üretilmelidir. 

Bu adımda değişik fikirlerin ortaya çıkması için, organizasyon içinden ve dışından konu ile ilgili bilgili ve tecrübeli uzman kişilerle birlikte seminerler, paneller veya beyin fırtınası toplantıları düzenlenmelidir.

Senaryo analizi sonucunda ortaya çıkacak olumlu ve olumsuz senaryoların, organizasyon için oluşturabileceği fırsatlar ve tehditler belirlenmelidir. Ayrıca, rakipler ve sektör standartlarına göre organizasyonun rekabet avantajları ve zafiyetlerinin tespit edilmiş olması, bu adımı verimli bir sonuca ulaştırabilecektir. Kısacası, fırsat ve tehditlerin tanımlanabilmesi için, organizasyonun rekabet avantajları ve zafiyetlerinin sektörde karşılaşa bilinecek muhtemel olumlu (çekici) ve olumsuz (riskli) senaryolar ile eşleştirilmesi gerekmektedir.

Stratejik Amaçları ve Ana Hedefleri Belirlemek ve Alternatif Stratejiler Geliştirmek

Stratejik amaçlar belirli bir zaman diliminde organizasyonun ulaşmayı hedeflediği kavramsal sonuçlardır. Stratejik amaçlar ve hedefler stratejik planlama sistematiğinde organizasyonun “nereye ulaşmak istiyoruz?” sorusuna cevap verir. 

Ana hedefler, stratejik amaçların gerçekleştirilebilmesi için ortaya konulan spesifik ve ölçülebilir alt amaçlardır. Stratejik amaçların aksine, hedefler sayısal olarak ifade edilirler ve daha kısa vadeyi kapsarlar. Bir stratejik amacı gerçekleştirmeye yönelik olarak birden fazla hedef belirlenebilir.

Stratejiler uzun dönem hedeflere ulaşılmasını sağlayan araçlardır. Belirsizliklere karşın ortaya konan bir hedefin gerçekleştirilmesi için bir dizi seçenek arasından seçilen hareket tarzıdır. Hedeflerle stratejileri birbirinden ayırabilmek oldukça önemlidir. Hedefler arzulanan sonucu ifade eder. Strateji ise hedefe nasıl ulaşacağını gösterir.

Organizasyonun, kendi endüstri ve pazarlarında rekabetçi ve kalıcı avantajı elde edebilmesi için, “neler yapılmalı?” sorusuna cevap arayarak alternatif stratejiler geliştirilir. Yani, çeşitli fırsatlara ve dolayısı ile hedeflerine ulaşmak için, ne yapılacağının ve nasıl yapılacağının analiz edilmesi ile, alternatif stratejilerin belirlenmesi gerekir. 

Stratejik Planları Değerlendirmek ve En İyisini Seçmek

Burada kuruluşunuz için en uygun stratejik planı seçersiniz. Bunun için, rakamsal olmayan faktörlere dayalı olarak alternatiflerin değerlendirmesini yaparsınız.

Ayrıca, alternatif stratejinin karlılığının, hangi risk unsurlarından (genel olarak iş gücü, yönetim, müşteri vb.) etkilenebileceğini değerlendirmek ve gerçekleşme ihtimalini saptamak gerekir. Dolayısı ile, alternatif stratejiler en az riskliden en çok riskliye doğru sıralanır (gerçekleşme olasılığı düşünülerek.)

Böylece, rakamsal olmayan faktörlere göre değerlendirerek ve olası risk unsurlarını göz önüne alarak, en uygun stratejik plan seçilir.

Doç. Dr. Hakan BÜTÜNER Stratejik Planlama, 5S, Verimlilik