Şirketlerin Sürekliliği: Vâris Tâyini ve Nesiller Arası Geçiş Yönetimi

Bugün ülkemizde belirli büyüklüğe erişmiş aile şirketlerinin çoğu 30., 40. veya 50. yıl dönümlerini kutlamaktadır. Bunların önemli bir kısmı ikinci nesle geçme aşamasındadır ve bunun sıkıntı ve sancılarını yaşamaktadır. Dolayısıyla, süreklilik ve devretme konusu,  müteşebbis ailelerin ana gündemi durumundadır.

Devir planı yapamayan aile şirketlerinin % 70’i kurucu hastalandığında, yaşlandığında, emekli olduğunda veya vefat ettikten sonra satılmakta veya kapanmaktadır. Aile şirketlerini, piyasadaki koşullar değil, aile içindeki rekabet ve çekişme öldürmektedir.

Kurucu girişimcinin sağlığı yerindeyken ve işletmeyi bilfiil başarılı bir şekilde yönetiyorken, şirket geleceğine yönelik yapısal düzenlemeler yapması ve günün değişim koşullarına göre yapıyı revize etmesi önemlidir. Vârisleri yönetim görevlerine hazırlamak, şirkete dahil olma biçimini ve zamanını saptamak kurucu girişimcinin sorumluluğundadır.

Bilindiği üzere vâris, girişimcinin veya şirket sahibinin gelecekte yerini alacak, şirket yönetiminde söz sahibi olacak kişidir. Bu kişi, aile içerisinde kavgaya yol açmayacak ve bütünlüğü sağlayacak adil biri olmalıdır.

Devretme kaçınılmaz bir olgu olmasına rağmen, devretme planları pek çok aile şirketinde “tabu” olarak algılanır. Kurucunun kendi ölümünü anımsatması, gücü elden bırakma konusundaki isteksizliği, çocukları arasında bir seçim yapma zorunluluğu ve de kendi çocuklarının becerisine yeterince güvenmemesi nedeniyle devretme olduğundan daha zor hale gelir.

Aile şirketi yöneticisi halen hayatta iken ve şirket başındayken, vâris tayin edilen kişiye,  çeşitli kademelerde çalışma ve şirketteki organizasyonu gözlemleme imkanı sağlanmalı,  gerekli eğitim verilmeli ve sorumluluklar aşılanmalıdır. Şirket yönetimini devralacak vâris ise, istekli bir şekilde şirket yönetimi ile ilgilenmeli, yeterliliğini ispatlamalı ve şirketin tüm sorumluluğunu alabileceğini gösterebilmelidir. Vâris, şirketinden hak ettiğinden fazlasını istememeli daha fazlasını hak etmek için daha çok çalışmalıdır.

Devretme planı bir sonraki nesilden yönetici/vâris belirlemenin yanı sıra şirketin yeni bir vizyon oluşturmasını da kapsar.

Hadis olduğu da varsayılan çok meşhur bir sözümüz vardır: “Hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için çalış, yarın ölecekmiş gibi ahiret için hazırlan.”  İnancımız bunu emrederken ve üstelik gerçek de bu iken, duygusal davranıp devir ve veraset planlarını ihmal etmeyelim; hatta ani ölüm ve hastalık/kaza ihtimallerini göz ardı etmeyelim.

Bu süreci yaşayan tüm müteşebbis ailelere kolaylıklar ve başarılı çalışmalar diliyorum.

Süleyman ERDEMİR