KOBİ'lerin Finansmana Erişebilirliğinde Halka Arz ve 2025 Ekonomik Beklentileri

Türkiye'de KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme) tanımı, 25 Mayıs 2023 tarihinde güncellenmiştir. Yeni düzenlemeye göre, KOBİ'ler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:

• Mikro İşletme: Yıllık çalışan sayısı 10 kişiden az olan ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 10 milyon TL'yi aşmayan işletmeler.

• Küçük İşletme: Yıllık çalışan sayısı 50 kişiden az olan ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 100 milyon TL'yi aşmayan işletmeler.

• Orta Büyüklükteki İşletme: Yıllık çalışan sayısı 250 kişiden az olan ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 500 milyon TL'yi aşmayan işletmeler.

Ülkemizde ölçeklerinden bağımsız tüm KOBİ yapıları, var olan esnek yapılarıyla ekonomilerin vazgeçilmez unsurları haline gelmişlerdir. Bugünkü durumda gerek istihdam ve katma değer yaratan, gerekse de ekonomik kalkınmaya katkı sağlayan KOBİ’lerin öncelikli sorunları arasında finansmana erişim gelmektedir. 

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2023 yılında Türkiye'de sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin girişim KOBİ sınıfına girmiştir. Bu, toplam girişim sayısının %99,7'sini oluşturmaktadır. KOBİ'ler, istihdamın %70,5'ini, personel maliyetinin %47,9'unu, cironun %47,4'ünü, üretim değerinin %41,6'sını ve faktör maliyetiyle katma değerin %40,1'ini sağlamaktadır. Ülkemizdeki yaklaşık 3,7 milyon KOBİ’nin en sık kullandığı dışsal finansman kaynağı ise geleneksel yapısı ile banka kredileri olarak karşımıza çıkmaktadır. BDDK verilerine (13 Aralık 2024 Haftalık Bülten) göre Kasım 2024 itibarıyla Türkiye'de KOBİ'lere kullandırılan toplam kredi hacmi 4.trilyon TL'dir. Bu kredilerin 3,3 trilyon TL'si Türk Lirası, 728 milyar TL'si ise yabancı para cinsindendir. Ayrıca, KOBİ kredileri toplam kredilerin yaklaşık %26'sını oluşturmaktadır. Ancak diğer taraftan, özellikle anonim ortaklık statüsünü haiz KOBİ’lerin bankacılık sektörüne yönelik finansman bağına alternatif, ortaklık hakkı sağlayan sermaye piyasası araçlarını ihraç etmek suretiyle sermaye piyasasından fon sağlayabilecekleri de bilinmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun ve Borsa İstanbul yönetiminin son dönemlerde bu yöndeki cabaları ise önemlidir.

Tanım olarak bakıldığında “halka arz”, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrının devamında gerçekleştirilen pay (hisse) satışı ifade etmektedir. Özellikle KOBİ’lerin halka açılmalarının ve paylarının borsada işlem görmesinin çeşitli faydaları bulunmakta olup, söz konusu faydalar aşağıdaki şekilde özetlenebilir (Kaynak: Sermaye Piyasası Kurulu, KOBİ’ler ve Halka Açılma, çevrimiçi https://www.spk.gov.tr/sirketler/kobiler-ve-halka-acilma/kobiler-ve-halka-acilma):

Halka Arzın KOBİ’ler İçin Avantajları

KOBİ’lerin paylarının halka arz edilerek satılması ile birlikte şirketler önemli büyüklükte bir kurumsal finansman kaynağına ulaşma imkânına sahip olmaktadır. Bu kaynak geri ödenmesi gereken geçici bir kaynak olmayıp, kalıcı niteliktedir.    

• Paylara Likidite Sağlanması: Halka açık şirketlerin paylarının borsada işlem görmesi, şirketin payları için organize piyasada sağlıklı bir fiyat oluşmasına ve yatırımcıların bu fiyat üzerinden alım-satım yapabilmelerine olanak tanımaktadır. Bu piyasada ortakların şirket paylarını mümkün olan en kısa sürede piyasada gerçekleşen arz ve talebe göre belirlenen fiyat üzerinden alma ve satma imkânı bulunmaktadır. Böylelikle şirket ortaklarının sahip oldukları payları vakit ve değer kaybetmeden satmaları ya da satın almak istedikleri payları piyasa fiyatından satın almaları mümkün olmaktadır.  

• İtibar Görme: Halka açık şirketler, sermaye piyasası mevzuatında yer alan yükümlülüklere uymakla yükümlü olup, bu şirketlerin Sermaye Piyasası Kurulu’nun denetim ve gözetimine tabi olması istikrarlı ve güven verici bir görünüm sağlamakta ve söz konusu şirketler diğer şirketlere göre daha fazla itibar görmektedir.   

• Yaygın Tanıtım: Halka açık anonim ortaklık olmanın beraberinde getirdiği kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ile birlikte şirketler daha şeffaf ve hesap verebilir hale gelmektedir. Bu durum yatırımcıların ortaklık hakkında daha fazla bilgi sahibi olmasını ve şirketin basında daha fazla yer almasını sağlamaktadır.   

• Kurumsal Yönetimin Tesis Edilmesi: Şirketlerin halka açık hale gelmesi ile şirketin profesyonel yöneticiler tarafından yönetilmeleri söz konusu olabilmektedir. Öte yandan, sermaye piyasası mevzuatında yer alan kurumsal yönetim düzenlemeleri çerçevesinde halka açık şirketlerin ilişkili taraflarla, yönetim kurulu, pay sahipleri, çalışanlar ve diğer menfaat sahipleri ile arasındaki ilişkiler düzenlenmekte ve kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması ile birlikte halka açık KOBİ'lerde kurumsal yönetimin tesis edilmesi kolaylaşmaktadır.

2025 Yılı Ekonomik Beklentileri

2025 yılı için küresel ekonomi, birçok belirsizliğe rağmen, toparlanma sürecini devam ettireceği bir yıl olarak öngörülmektedir. Enflasyon oranlarının görece düşmesi, faiz oranlarında stabilizasyon ve dijitalleşme ile yenilenebilir enerji alanlarındaki yatırımların artması önemli ekonomik trendler arasında yer almaktadır. Aynı zamanda, büyüyen küresel rekabet ortamı, KOBİ’ler için maliyet azaltıcı ve verimliliği artırıcı finansman araçlarını daha cazip hale getirmektedir.

Türkiye ekonomisi açısından bakıldığında, yüksek dış borç stoku ve cari açık baskısı altında olan bir ekonomide, sermaye piyasalarının derinleşmesi ve halka arz gibi uygulamaların artması, finansman maliyetlerini düşürebilecek etkili bir çözüm olarak görülmektedir. 2025 yılında özellikle düşük faiz ortamı ve ekonomik reform süreçleri, KOBİ’lerin halka arz yoluyla daha uygun şartlarda finansman sağlamasına olanak tanıyabilir.

Halka Arz ve 2025 Yılının Etkileri

2025 yılında KOBİ’lerin halka arzdan yararlanma potansiyeli, şu ekonomik ve politik gelişmelere bağlı olarak artış gösterebilir:

• Regülasyonlar: Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından KOBİ’lere yönelik özel teşvik ve destek programlarının artması, şirketlerin sermaye piyasalarına entegrasyonunu kolaylaştırabilir. Özellikle KOBİ Gelişim Endeksi gibi özel borsa segmentleri, KOBİ’lerin borsa yolculuğunu daha az maliyetli hale getirebilir.

• Faiz Ortamı: Mevcut faiz oranlarının seyri halka arzı alternatif bir finansman kaynağı olarak cazip kılmaya devam etmektedir.

• Dijital Dönüşüm ve ESG Yatırımları: Küresel trendler, şirketlerin dijital altyapılarını geliştirmesi ve çevresel, sosyal ve yönetim (ESG) kriterlerine uygunluğu yüksek projelere yönelmesi gerekliliğine işaret etmektedir. Halka arz yoluyla elde edilen sermaye, bu alanlardaki yenilikçi yatırımları destekleyebilir.

• Uluslararası Yatırımcı Erişimi: 2025 yılında, yerel piyasalardan ziyade uluslararası sermayeye erişim sağlamak isteyen KOBİ’ler için halka arz bir kapı aralayabilir. Global yatırımcı ilgisinin artması, şirketlerin değerlemesinde çarpan etkisi yaratabilir.

• Rekabet Avantajı: Halka arzın getirdiği kurumsal itibar ve artan şeffaflık, KOBİ’leri sektörlerinde daha rekabetçi bir konuma getirebilir. Bu durum, pazar payı kazanımlarına ve özellikle ihracata yönelik çabaların desteklenmesine katkı sağlayabilir.

Sonuç

2025 yılı ekonomik beklentileri, KOBİ’lerin halka arz yoluyla finansmana erişim imkanlarının önemli ölçüte artabileceği bir dönem işareti vermektedir. Faiz oranlarının seyri, sermaye piyasalarının derinleşmesi ve dijitalleşme trendleri, bu süreci destekleyecek temel unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenle, KOBİ’lerin halka arz stratejilerini benimsemeleri, sadece finansman sorunlarına çözüm sunmakla kalmayıp, uzun vadeli büyümelerine de katkı sağlayacaktır.

Prof. Dr. Ali HEPŞEN Finans